Als beginnend creatief ondernemer zul je er onherroepelijk tegenaan lopen: de vraag om een gratis proefopdracht. Zo hoopt de opdrachtgever in spe erachter te komen of jouw skills een match zijn met wat hij wil. Een gratis proefopdracht, moet je dat doen of niet? En hoe voorkom je die vraag?
4 flauwe smoesjes
Een gratis proefblog, proefproducttekst, nieuwsartikel. Ja hoor, ik kreeg die aanvragen regelmatig. En ik heb het ook gedaan, wanneer een opdracht helemaal in mijn straatje paste of ik heel graag met de opdrachtgever in spe wilde samenwerken. Inmiddels doe ik het niet meer (daarover later meer).
De vraag om een gratis proefopdracht is niet voorbehouden aan tekstschrijvers: ook in andere creatieve beroepen is het niet ongewoon. Een gratis proefontwerp, proeflogo, proefbewerking, proefopname. Of gewoon een gratis volledige opdracht. De gratis opdracht kan verschillen, maar de argumenten ervoor zijn dan weer meestal hetzelfde. 4 van die flauwe smoesjes:
* Als je dit nu gratis doet en je wordt gekozen, zitten er nog heeeel veel goedbetaalde opdrachten in voor je. Eerlijk waar.
* De opdrachtgever zal je proefopdracht niet gebruiken, het is echt alleen bedoeld voor het zoeken van een match. Eerlijk waar.
* Het is voor jou ervaring en exposure, en dat is ook heel waardevol toch?
* De opdrachtgever in spe heeft veel kennis in huis, waar jij ook weer van profiteert. In feite investeer je dus in jezelf door akkoord te gaan met deze gratis opdracht.
Voor geen dubbeltje op de eerste rang
Exposure, veel betaald werk in de pijplijn, investeren in jezelf. Klinkt allemaal leuk. Maar wat deze opdrachtgever in spe eigenlijk zegt is: ik wil voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. Sterker nog; voor geen dubbeltje op de eerste rang.
Deze insteek zegt veel over een eventuele toekomstige samenwerking. Een opdrachtgever die nu voor een (of geen) dubbeltje op de eerste rang wil zitten, zal niet na jouw gratis proefopdracht op miraculeuze wijze het licht zien wat betreft de waarde van jouw werk. Niet met een snik in zijn stem zeggen: “Waar was je al die tijd? Laat me je vorstelijk betalen, nu!”
Als hij vanaf het begin al niet overtuigd is dat jouw skills, kennis en ervaring geld waard zijn, zal jouw gratis werk hem daar ook niet blijvend van overtuigen. Integendeel: door ermee akkoord te gaan, laat je eigenlijk zien dat je zelf ook niet overtuigd bent.
Wat dat betreft ben ik door schade en schande wijzer geworden. De opdrachtgevers die een gratis proeftekst verlangden hadden na oplevering vaak ineens andere prioriteiten, waardoor die veelbelovende samenwerking als een nachtkaars uitging. Een enkele keer zag ik mijn werk vervolgens met minimale aanpassingen bij ze online staan – ja, er zijn ondernemende lieden die op die manier gratis content vergaren. Niet chique.
Of er kwam wel een samenwerking van de grond, maar gesteggel over tarief was daar een vast onderdeel van. Grappig detail: deze opdrachtgevers zijn vaak nog het meest veeleisend ook. Van voor geen dubbeltje op de eerste rang promoveren naar een dubbeltje zeg maar, daar komt geen happy dance van. Het betekent keer op keer onderhandelen over wat jouw werk waard is en je grenzen bewaken, iets wat vroeg of laat je relatie met de opdrachtgever verzuurt. “Onderhandelen over mijn waarde is mijn favoriete stukje van het ondernemen”, zei geen enkele ondernemer ever.
Weet wat je waard bent
Maar hoe voorkom je opdrachtgevers die vragen om gratis werk, waaruit vervolgens niks concreets voortvloeit? Het antwoord is eenvoudig en ingewikkeld tegelijk: weet wat je waard bent. Wanneer je zelf overtuigd bent van je waarde, straal je dit ook uit. En kruist het publiek dat voor een dubbeltje jouw kunstje wil zien minder je carrièrepad. Alleen maar voordelen dus:
* Je trekt leukere klanten aan die je waarde snappen.
* Je bent minder tijd kwijt aan onderhandelingen die je vooral veel kosten (tijd, energie, plezier in het vak) en weinig opleveren.
* Je houdt meer tijd over voor opdrachten waar je geen wrokkig gevoel, maar juist een positief gevoel aan overhoudt.
Daarom heb ik een speciaal tarief voor een proeftekst, waarvan ik de inhoud zelf gekaderd heb. De bron van verzoekjes om gratis werk is sindsdien vrijwel opgedroogd. En krijg ik de vraag alsnog? Dan verwijs ik de opdrachtgever in spe vriendelijk naar mijn proeftekstaanbod. Daarop volgt radiostilte of een akkoord: allebei prima! Zo blijven de écht veelbelovende samenwerkingen over.
Krijg jij wel eens de vraag of je een gratis opdracht wilt aannemen? Hoe ga jij daarmee om?